اوضاع سیاسی و اجتماعی کوه گیلویه در عصر صفویه

در دوره صفویه کوه گیلویه یکی از ایالات مهم کشور و از بیگلربیگی ها محسوب می شد و حاکم نشین های متعددی از جمله عراق عجم، حویزه، دزفول، بصره .... در زمره این بیگلر بیگی قرار داشت. محدوده جغرافیایی آن از تل خسرو در یاسوج امروزی آغاز می شد و به سواحل خلیج فارس در بندر دیلم ختم می شد و مناطقی از قبیل بهبهان و رامهرمز را شامل می شد. در طول دوره حکومت صفوی، پادشاهان این سلسله برای ایالت کوه گیلویه اهمیت و اعتباری ویژه قائل بودند. این توجه ناشی از موقعیت سوق الجیشی منطقه و توان نظامی و مالی آن بوده است. همچنین از طریق این ایالت امنیت و سواحل خلیج فارس نیز تامین می شده است. به همین دلیل نزدیک به یک قرن حاکمیت و فرمانروایی این ایالت را به سران ایل افشار که از قبایل قدرتمند و متنفذ قزلباش بودند، واگذار کردند، پس از افشارها نیز همواره سرداران مهم و قدرتمندی برای تصدی حکومت کوه گیلویه از جانب پادشاهان صفوی منصوب می شدند که از مهمترین آنها باید الله وردیخان و پسرش امامقلی خان حاکمان فارس را نام برد. موقعیت خاص اقلیمی و کوهستانی بودن بخش هایی از آن موجب می شد برخی شورشهای ضد صفویه در این ایالت به وقوع بپیوندد. از مهمترین این شورش ها، شورش قلندرشاه (شاه اسماعیل دروغین) و شورش ملاهدایت آرندی بودند که برای سالها مایه گرفتاری دولت صفوی شدند. علاوه بر جنبه های سیاسی و نظامی این ایالت از لحاظ اقتصادی از اهمیت ویژه ای برخوردار بود. زیرا به مثابه یک مسیر ارتباطی مرکز کشور را به جنوب غربی آن در همجواری قلمرو عثمانی مرتبط می نمود و محدوده آن نیز تا شط العرب گسترده بود و بر بندر مهم بصره به عنوان یکی از کانونهای مهم اقتصادی و تجاری تسلط داشت. همچنین به لحاظ موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی زیستگاه مناسبی برای ایلات بومی و قزلباش و اقتصاد گله داری بود که یکی از پایه های مهم اقتصادی عصر صفوی را تشکیل می داد.